کد مطلب:133201 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:256
فاطمه زهرا
فاطمه ی زهرا علیهاالسلام كه حداقل ده سال تحت تربیت مستقیم شخص اول اسلام بود، از لحاظ نیكوكاری و راستی و وفاداری، شخصیت و شجاعت آن چنان بود كه نظیر نداشت. با دست خویش به دستاس می پرداخت و در همان حال، بچه اش را شیر می داد. وقتی، در اثر جراحت دست، از پیغمبر صلی الله علیه و آله خواستار خدمتكاری شد. رسول خدا صلی الله علیه و آله بدو فرمود: «اكنون چهارصد مسلمان در مسجد آب و نان ندارد» [1] .
«برای برگشت پدر و شوهرش از جنگ، پرده ای برای منزل تهیه دیده بود و وقتی در چهره ی رسول خدا صلی الله علیه و آله خواند كه وی ناراضی است، پرده را كند و به همراه دستبند و گردنبند برای مصارف عمومی به حضور پدر فرستاد.» [2] «پدر به او نصیحت می كرد: «مبادا مغرور شوی كه دختر پیغمبر هستی و در عین حال لباس ستمكاران بپوشی» [3] پیغمبر صلی الله علیه و آله آن قدر وی را دوست می داشت و به شخصیتش احترام می گذاشت كه وقتی فاطمه علیهاالسلام بر او وارد می شد، برمی خاست و دخترش را می بوسید و او را به جای خویش می نشانید.
می دانیم كه وی پس از مرگ پدر، بر سر مسأله فدك با رئیس حكومت وقت اختلاف نظر داشت و به منظور اثبات حقانیت خود، در مسجد پیغمبر صلی الله علیه و آله، طی خطابه ای مهیج با خلیفه احتجاج كرد؛ این خطابه و احتجاج تاریخی، نمودار شخصیت، برازندگی، سخنوری، فهم و كمال، درك سیاسی و وقوف بر اوضاع اجتماعی است كه فاطمه علیهاالسلام دارا بوده است. مراحل عبادی و معنوی وی نیز، از گریه های نیمه شب و نمازها و دعاهای او به خوبی پدیدار است.
سخن كوتاه: كانون خانوادگی ای كه با تلفیق دو روحیه ی بزرگ و با فضیلت علی علیه السلام و فاطمه علیهاالسلام پدید آید، سرشار از كمال و معرفت، دانایی و بزرگواری،
بردباری و صبر و حوصله است؛ در تواریخ می خوانیم كه علی علیه السلام و فاطمه علیهاالسلام طی مراسمی، بسیار ساده با هم ازدواج كردند: پس از آنكه علی علیه السلام، فاطمه علیهاالسلام را از پیغمبر صلی الله علیه و آله خواستگاری كرد، زره خویش را به فروخت و خرج عروسی كرد. این زن و شوهر جوان، به كمك یكدیگر امور منزل را اداره می كردند، وضع زندگیشان با نازلترین زندگی مردم حجاز مساوی بود و در عین قناعت، پیوسته نیازمندان و بیچارگان را دستگیری می كردند. مولودی كه از چنین پدر و مادری پا به عرصه ی وجود گذارد، نمی شود به فضایل آراسته نباشد و یك روان شناس كه به عوامل وراثت به خوبی وقوف داشته باشد، می تواند حتی پیش از تولد چنین فرزندی، حدس بزند كه: فرزند آینده ی چنین خانواده ای، اگر از نظر محیط تربیتی نیز در وضع مساعدی قرار گیرد، در سطح عالی اخلاقی - انسانی قرار خواهد داشت.
یادآوری این نكته نیز ضروری است كه: هم صفات روحی پدر و مادر و هم حالات و دریافتهای مختلف مادر از قبیل شادی، تأثر، آرامش و اضطراب او در دوران حمل، در وراثت مؤثر است.
«استاد علایلی» در این خصوص چنین می نویسد:
«وراثت بر دو قسم است: وراثت تاریخی و وراثت تأثری یا انفعالی، قسم اول انتقال صفات روحی پدران به فرزند است و قسم دوم، انتقال انواع شعوری كه مادران در حمل، تحت تأثیر آن قرار می گیرند».
وی سپس دو نمونه از دانشمندان خارجی را نقل می كند و آنگاه می نویسد:
«آل هاشم از قدیمی ترین دوران، متخصص شؤون دینی بودند. وراثت دینی، با پیغمبر صلی الله علیه و آله كه دارای یك ضمیر دینی، با تمام شكل آن بود تكمیل یافت و بنابراین وراثت دینی در خون حسین تركیب شد و وی از این جهت بی نیاز بود.»
«فاطمه... مجسمه ای از نیكی و شایستگی بود... از سنه سوم هجری كه حسین، جنین بود، واقعه احد روی داد و فاطمه بشدت ناراحت و نگران بود».
علایلی آنگاه نتیجه می گیرد كه:
امام، نیكوكاری و شایستگی و نگرانی و تأثیر را از مادر به ارث برد و لذا بسیار كم بازی و شوخی می كرد و به آینده بسیار می اندیشید و در تفكر، یك نوع ناامیدی
داشت و از آنرو كه فاطمه در آتش انتقام از دشمن می سوخت، امام نیز در مقاومت در برابر گمراهان بسیار سخت بود.» [4] .
استاد، در این باب، از این نكته یاد نكرده كه دوران حاملگی حسین علیه السلام، دوره ی نوسازی جامعه بود و در این دوره، با آنكه مشكلات، فراوان است؛ ولی در روحیه نوسازان اجتماع، شادی و غم، ناراحتی و انبساط خاطر به هم می آمیزد. بنابراین، امام علیه السلام با خصوصیات مختلف فاطمه علیهاالسلام كه در این دوران دارا بود عجین شده و در هر دو قسمت تحت تأثیر وراثت قرار گرفته بود و لذا ما، در زندگی وی هر دو نمونه حالات را مشاهده می كنیم. ما می گوییم: وی هم بازی و شوخی می كرد و هم در اندیشه ی آینده بود و هم در تفكر امیدواری داشت؛ زیرا مادرش در عین ناراحتیها در یك مرحله ی نوسازی به آینده اسلام و پدرش امیدوار بود. حسین علیه السلام در مرحله تربیتی نیز از بهترین محیطهای تربیتی برخوردار بود. كه در سطور آینده بدان خواهیم پرداخت...
- از آنچه گذشت، تابلوی مختصری از محیط خانوادگی حسین بن علی علیه السلام در برابر چشم قرار دارد:
امام حسین علیه السلام مهر و عاطفه، صمیمیت و گذشت، فروتنی و تساهل، مردانگی و صلابت، تعقل و پاكدامنی را از محیط خانوادگی خویش فراگرفت و بذر صفات نیك كه در روح او كاشته شده بود، از دوران طفولیت آبیاری گردید. افزون بر این، آنچه در زندگی پر ماجرای پدر و مادر می دید و فراز و نشیبهای پیوسته ای كه در زندگی متلاطم و سیاسی آنان پیش می آمد؛ او را به صورت مردی روشن بین و كارآزموده در آورد.
و به قول علایلی:
«طرز تربیت كودكی و مواقف بزرگی كه مردانه و بسیار با اهمیت بود و مواجهه با انقلابات بزرگ، وراثت او را در راه خود انداخت و او را به صورت مرد بزرگی در آورد
كه شایستگی داشت افكار اصلاحی همه جانبه ای كه پدرش پی ریزی كرده بود، به حاصل رساند.» [5] .
«برای برگشت پدر و شوهرش از جنگ، پرده ای برای منزل تهیه دیده بود و وقتی در چهره ی رسول خدا صلی الله علیه و آله خواند كه وی ناراضی است، پرده را كند و به همراه دستبند و گردنبند برای مصارف عمومی به حضور پدر فرستاد.» [2] «پدر به او نصیحت می كرد: «مبادا مغرور شوی كه دختر پیغمبر هستی و در عین حال لباس ستمكاران بپوشی» [3] پیغمبر صلی الله علیه و آله آن قدر وی را دوست می داشت و به شخصیتش احترام می گذاشت كه وقتی فاطمه علیهاالسلام بر او وارد می شد، برمی خاست و دخترش را می بوسید و او را به جای خویش می نشانید.
می دانیم كه وی پس از مرگ پدر، بر سر مسأله فدك با رئیس حكومت وقت اختلاف نظر داشت و به منظور اثبات حقانیت خود، در مسجد پیغمبر صلی الله علیه و آله، طی خطابه ای مهیج با خلیفه احتجاج كرد؛ این خطابه و احتجاج تاریخی، نمودار شخصیت، برازندگی، سخنوری، فهم و كمال، درك سیاسی و وقوف بر اوضاع اجتماعی است كه فاطمه علیهاالسلام دارا بوده است. مراحل عبادی و معنوی وی نیز، از گریه های نیمه شب و نمازها و دعاهای او به خوبی پدیدار است.
سخن كوتاه: كانون خانوادگی ای كه با تلفیق دو روحیه ی بزرگ و با فضیلت علی علیه السلام و فاطمه علیهاالسلام پدید آید، سرشار از كمال و معرفت، دانایی و بزرگواری،
بردباری و صبر و حوصله است؛ در تواریخ می خوانیم كه علی علیه السلام و فاطمه علیهاالسلام طی مراسمی، بسیار ساده با هم ازدواج كردند: پس از آنكه علی علیه السلام، فاطمه علیهاالسلام را از پیغمبر صلی الله علیه و آله خواستگاری كرد، زره خویش را به فروخت و خرج عروسی كرد. این زن و شوهر جوان، به كمك یكدیگر امور منزل را اداره می كردند، وضع زندگیشان با نازلترین زندگی مردم حجاز مساوی بود و در عین قناعت، پیوسته نیازمندان و بیچارگان را دستگیری می كردند. مولودی كه از چنین پدر و مادری پا به عرصه ی وجود گذارد، نمی شود به فضایل آراسته نباشد و یك روان شناس كه به عوامل وراثت به خوبی وقوف داشته باشد، می تواند حتی پیش از تولد چنین فرزندی، حدس بزند كه: فرزند آینده ی چنین خانواده ای، اگر از نظر محیط تربیتی نیز در وضع مساعدی قرار گیرد، در سطح عالی اخلاقی - انسانی قرار خواهد داشت.
یادآوری این نكته نیز ضروری است كه: هم صفات روحی پدر و مادر و هم حالات و دریافتهای مختلف مادر از قبیل شادی، تأثر، آرامش و اضطراب او در دوران حمل، در وراثت مؤثر است.
«استاد علایلی» در این خصوص چنین می نویسد:
«وراثت بر دو قسم است: وراثت تاریخی و وراثت تأثری یا انفعالی، قسم اول انتقال صفات روحی پدران به فرزند است و قسم دوم، انتقال انواع شعوری كه مادران در حمل، تحت تأثیر آن قرار می گیرند».
وی سپس دو نمونه از دانشمندان خارجی را نقل می كند و آنگاه می نویسد:
«آل هاشم از قدیمی ترین دوران، متخصص شؤون دینی بودند. وراثت دینی، با پیغمبر صلی الله علیه و آله كه دارای یك ضمیر دینی، با تمام شكل آن بود تكمیل یافت و بنابراین وراثت دینی در خون حسین تركیب شد و وی از این جهت بی نیاز بود.»
«فاطمه... مجسمه ای از نیكی و شایستگی بود... از سنه سوم هجری كه حسین، جنین بود، واقعه احد روی داد و فاطمه بشدت ناراحت و نگران بود».
علایلی آنگاه نتیجه می گیرد كه:
امام، نیكوكاری و شایستگی و نگرانی و تأثیر را از مادر به ارث برد و لذا بسیار كم بازی و شوخی می كرد و به آینده بسیار می اندیشید و در تفكر، یك نوع ناامیدی
داشت و از آنرو كه فاطمه در آتش انتقام از دشمن می سوخت، امام نیز در مقاومت در برابر گمراهان بسیار سخت بود.» [4] .
استاد، در این باب، از این نكته یاد نكرده كه دوران حاملگی حسین علیه السلام، دوره ی نوسازی جامعه بود و در این دوره، با آنكه مشكلات، فراوان است؛ ولی در روحیه نوسازان اجتماع، شادی و غم، ناراحتی و انبساط خاطر به هم می آمیزد. بنابراین، امام علیه السلام با خصوصیات مختلف فاطمه علیهاالسلام كه در این دوران دارا بود عجین شده و در هر دو قسمت تحت تأثیر وراثت قرار گرفته بود و لذا ما، در زندگی وی هر دو نمونه حالات را مشاهده می كنیم. ما می گوییم: وی هم بازی و شوخی می كرد و هم در اندیشه ی آینده بود و هم در تفكر امیدواری داشت؛ زیرا مادرش در عین ناراحتیها در یك مرحله ی نوسازی به آینده اسلام و پدرش امیدوار بود. حسین علیه السلام در مرحله تربیتی نیز از بهترین محیطهای تربیتی برخوردار بود. كه در سطور آینده بدان خواهیم پرداخت...
- از آنچه گذشت، تابلوی مختصری از محیط خانوادگی حسین بن علی علیه السلام در برابر چشم قرار دارد:
امام حسین علیه السلام مهر و عاطفه، صمیمیت و گذشت، فروتنی و تساهل، مردانگی و صلابت، تعقل و پاكدامنی را از محیط خانوادگی خویش فراگرفت و بذر صفات نیك كه در روح او كاشته شده بود، از دوران طفولیت آبیاری گردید. افزون بر این، آنچه در زندگی پر ماجرای پدر و مادر می دید و فراز و نشیبهای پیوسته ای كه در زندگی متلاطم و سیاسی آنان پیش می آمد؛ او را به صورت مردی روشن بین و كارآزموده در آورد.
و به قول علایلی:
«طرز تربیت كودكی و مواقف بزرگی كه مردانه و بسیار با اهمیت بود و مواجهه با انقلابات بزرگ، وراثت او را در راه خود انداخت و او را به صورت مرد بزرگی در آورد
كه شایستگی داشت افكار اصلاحی همه جانبه ای كه پدرش پی ریزی كرده بود، به حاصل رساند.» [5] .
[1] مناقب، ج 3، صص 341 - 333.
[2] مناقب، ج 3، صص 341 - 333.
[3] مناقب، ج 3 صص 341 - 333.
[4] تاريخ الحسين، ص 208 به بعد.
[5] تاريخ الحسين، ص 213.